اگر قبل‌ترها بی‌رنگی آسمان را پای روزهای مه آلود زمستانی و نشانه‌ بارش برف می‌دانستیم حالا آنقدری کارکشته شده‌ایم که پیش از اعلام اخبار هواشناسی و هشدارهای محیط زیستی، خودمان متوجه باشیم که امروز هوا آلوده است و باید ماسک‌های سفید را دوباره و دوباره استفاده کنیم.
شاید فراموشی همین آبی آسمانی در بین تمام روزهای خاکستری در کلانشهرهای کشور بود که منجر به انتخاب شعار «دوباره آسمان آبی» برای روز هوای پاک امسال شد.
پدیده آلودگی هوا در مناطق شهری، یکی از ره‌آوردهای انقلاب صنعتی است که از سیصد سال قبل آغاز و با توسعه صنعتی و زیاد شدن شهرها بر میزان و شدت آن روز به روز افزوده می‌شود. 
نمی‌دانم دقیقا در شهرهای دیگر اوضاع چطور است ولی وقتی بحث آلودگی هوای تبریز به میان می‌آید ذهن‌ها فقط درگیر یک مسیر خاص نمی‌شود و گزینه‌های متعددی که دخیل‌اند در این غبارهای خاکستری، پشت سر هم ردیف می‌شود.
آلودگی ناشی از خودروها، فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی، آلودگی ناشی از سوخت نیروگاه تبریز، آلودگی ناشی از کارخانجات اطراف شهر، ریزگردهای فرامنطقه‌ای و... ولی خیلی عوامل دیگر که کفه‌ صنعتی بودن را در کنار اطلاع عنوان کلانشهر با تمام مشکلاتش کنار هم قرار می‌دهد.
آمارها ولی خیلی خوشبینانه‌تر به ماجرا نگاه می‌کند و از کاهش 50 درصدی آلودگی هوای تبریز نسبت به سال گذشته خبر می‌دهد.

سهم 72 درصدی خودروها 

مدیرکل محیط زیست آذربایجان‌شرقی با اعلام این خبر می‌گوید: تعداد روزهای آلوده در 10 ماهه سال گذشته 53 روز بوده که امسال به 25 روز کاهش یافته که نسبت به مدت مشابه بیش از 50 درصد کاهش یافته است.
حمید قاسمی در پاسخ به اینکه عمده دلایل این بهبود اوضاع نسبت به سال گذشته چه مواردی است، ادامه می‌دهد: توزیع بنزین یورو 4، بهبود شرایط جوی، نظارت و پایش مستمر از سوی اداره محیط زیست، افزایش تعداد سیستم‌های پایش لحظه‌ای از چهار به هفت مورد در کارخانجاتی مثل ریخته‌گری، سیمان صوفیان، پتروشیمی، مس سونگون و… همچنین آنالیز شیمایی بنزین مصرفی از جمله دلایل کاهش روزهای مه آلود در تبریز است.
وی با استناد به مطالعاتی که سال 91 انجام یافته، یادآوری می‌کند: مقصر 72 درصد از آلودگی هوای تبریز منابع متحرک مثل خودروها و 28 درصد منابع ثابت مثل منابع خانگی و تجاری هستند و در این بین نمی‌توان نقش وارونگی هوا در فصول سرد سال و ریزگردهای محلی و فرامنطقه‌ای را هم نادیده گرفت.
وی در پاسخ به اینکه با توجه به نقش خودروها در روزهای خاکستری تبریز، چه اقدامی در این زمینه انجام شده، می‌گوید: با شهرداری در زمینه نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی وارد مذاکره شده‌ایم و تا امروز 71 دستگاه اتوبوس بازسازی و نوسازی شده و 100 دستگاه دیگر نیز در دست اقدام است.
مدیرکل محیط زیست آذربایجان‌شرقی با اشاره به تصمیم‌های کارگروه آلودگی هوا، می‌گوید: پیگیر هستیم تا سریع‌تر طرح ترافیک آغاز شود و منتظر نصب دوربین‌ها برای اجرای طرح هستیم ولی تا جایی که اطلاع داریم مشکل نهایی بین شهرداری و راهنمایی و رانندگی است.
قاسمی یادآوری می‌کند: هم اکنون تبریز از لحاظ آلودگی در بین هفت کلانشهر کشور در رتبه آخر قرار دارد و این در حالی است که سال گذشته بعد از تهران ما در رتبه دوم از آلودگی قرار داشتیم که همین نشان از بهبود وضعیت دارد.

خودروهای فرسوده یا بی‌کیفیت

یکی از ریشه‌های آلودگی هوای تبریز ورود روزافزون و بی‌رویه خودرو به این شهر بدون خروجی است. از سوی دیگر با در نظر گرفتن ظرفیت محدود شبکه معابر تبریز، ورود حجم بالای خودرو بر ترافیک و آلودگی هوا دامن می‌زند.
از نظر کارشناسان یکی از راهکارهای حل این مشکل از رده خارج کردن خودروهای فرسوده است، بنابراین به دولت پیشنهاد شد تا وارد‌کنندگان و خریداران را وادار سازد به ازای ورود یا تولید هر دستگاه خودرو نسبت به اسقاط و اوراق کردن یک دستگاه خودروی فرسوده اقدام کنند که متأسفانه در زمینه از رده خارج کردن فرسوده‌ها نیز توفیق چندانی نداشته‌ایم. اما کسی در این موضوع که خودروهای داخلی بی‌کیفیت است تردیدی ندارد. با این حال خودروسازان توپ را در زمین بنزین می‌اندازند.
مازوت متهم  آلودگی هوای کلانشهر تبریز/ آسمان شهرمان را آبی نگه داریم 
در این بین نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی هم با اشاره به وضعیت بحرانی آلودگی هوای تبریز در سال‌های اخیر می‌گوید: آلودگی هوای تبریز به خصوص در فصل زمستان که وارونگی هوا را داریم، تبدیل به یک معضل شده است.
محمداسماعیل سعیدی به دلایل مختلف دخیل در ایجاد شرایط فعلی اشاره کرده و ادامه می‌دهد: بخش مهم آن مربوط به آلاینده‌هایی است که از سوخت فسیلی استفاده می‌کنند. نقش خودروها، نیروگاه تبریز و همچنین کارخانجات ضلع غربی تبریز را می‌توان نادیده گرفت.
سعیدی می‌گوید: چه زمانی که رئیس مجمع نمایندگان استان بودم و چه پس از آن، برای وزیر نفت و وزیر نیرو نامه نوشته و تذکر دادم که حداقل سوختی که در نیروگاه تبریز استفاده می‌شود استانداردسازی شده باشد.
وی با بیان اینکه اینها از مجموعه‌های بسیار آلاینده هستند که باید برای رفع‌شان فکر اساسی شود، ادامه می‌دهد: متاسفانه با وجود پیگیری‌ها، تا امروز اقدامی در این مورد صورت نگرفته است.
نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی تاکید می‌کند: حتی برای حل مشکل سوخت فسیلی و تبدیل گازهای متصاعد شده به موادی که صرفه اقتصادی داشته و میزان آلاینده‌ها را کاهش دهد، متخصصان در تبریز دستگاهی اختراع کرده‌اند.
سعیدی می‌گوید: طی جلسه‌ای با وزیر نیرو بحث این دستگاه مطرح شد و آنها هم استقبال کردند و در نهایت این دستگاه در یکی از نیروگاه‌های تهران نصب شد ولی متاسفانه در تبریز استفاده نشده است.
ناوگان تاکسیرانی را از ایران خودرو به اتومبیل های پلاک ارس تغییر دهیم
 در این بین دبیر شبکه تشکل‌های مردم نهاد زیست محیطی آذربایجان‌شرقی هم معتقد است تنها راهکار مبارزه علیه آلودگی هوای شهرها این است که نرخ تولید آلودگی را پایین بیاوریم.
 علی علمی با بیان اینکه تنها چاره ما در این راه توسعه فضای سبز است، می‌گوید: طبق استانداردها میزان سرانه فضای سبز برای هر نفر 25 تا 50 متر باید باشد که شاید در تبریز این رقم حدود 10 متر باشد در حالی که برای کنترل این آلودگی هوا باید کمربند سبز در اطراف تبریز ایجاد شود. متاسفانه عدم مدیریت‌های صحیح طی 50 یا 100 سال اخیر موجب شد شهری که روزگاری به باغ شهر معروف بود، امروز در چنین شرایطی نفس بکشد.
علمی به لزوم گسترش حمل و نقل عمومی و شهری نیز اشاره کرده و ادامه می‌دهد: با راه‌اندازی مترو که تا امروز به تعویق افتاده است می‌توان بخش زیادی از این مشکل را حل کرد و باید توجه کنیم که تا امروز برای نوسازی و سالم‌سازی اتوبوس‌ها اقدام زیادی انجام نگرفته است و ضروری است موتور اتوبوس‌های فعلی را برای استفاده از بنزین یورو 4 تغییر دهند.
این فعال زیست محیطی با طرح یک پیشنهاد هم می‌گوید: ناوگان تاکسیرانی را از ایران خودرو به اتومبیل‌های پلاک ارس تغییر دهیم تا میزان سوخت به یک سوم کاهش یابد.
وی اضافه می‌کند: این مورد پیشنهاد داده شده ولی این کار به تنهایی از عهده اداره محیط زیست بر نمی‌آید و باید نهادهایی مثل استانداری نیز در این امر مشارکت کنند و پیشگام باشند.
علمی به کهنگی تانکرها و ماشین‌های کمپرسی و عمر 30 ساله آنها هم اشاره کرده و می‌گوید: در اروپا بعد از چهار سال عمر مفید این ماشین‌ها را تمام شده می‌دانند، که ما می‌توانیم با قیمتی پایین‌تر این ماشین‌ها را خریداری کنیم.

فعالیت 28 ان.جی.او زیست محیطی در آذربایجان‌شرقی در زمینه کاهش آلودگی هوا

دبیر شبکه تشکل‌های مردم نهاد زیست محیطی آذربایجان‌شرقی یادآوری می‌کند: همچنین تبدیل سوخت ماشین‌ها از بنزین به گاز هم تاثیر زیادی در کاهش آلودگی هوا داشته ولی روند آن در حال حاضر کند شده است.
وی در پاسخ به اینکه ان.جی.او های استان در این زمینه چه فعالیت‌هایی انجام داده‌اند هم می‌گوید: 28 ان‌جی‌او فعال زیست محیطی داریم که طبق مرامنامه تمام آنها در زمینه کاهش آلودگی هوا نیز فعالیت می‌کنند.
علمی با بیان اینکه ان‌جی‌او ها باید وظیفه اطلاع‌رسانی و حساس‌زایی داشته باشند، ادامه می‌دهد: مثلا به مناسبت امروز و هوای پاک همایش‌هایی در مرند و مراغه برگزار می‌شود و با نشر اطلاعاتی در زمینه حذف یا کم کردن خودروهای تک سرنشین از سطح شهر و...سعی در فرهنگ‌سازی بین مردم خواهند داشت.
در این بین مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز تبریز هم با بیان اینکه تاثیر فضای سبز در آلایندگی‌های شهری کمتر دیده می‌شود، می‌گوید: به علت از بین رفتن پوشش گیاهی در اطراف شهرها و کمبود آب، تبریز تبدیل به شهری مستعد در زمینه ورود غبار و آلودگی شده است.
محمدحسین حسن‌زاده با اشاره به ریزش برگ درختان در فصل زمستان، ادامه می‌دهد: فضای سبز عامل اصلی برای حفاظت از آلودگی شهر در طی سال و هنگام ورود گرد و غبار به شمار می‌رود و در فصول سرما به دلیل ریزش برگ درختان هم همی فضای سبز شاید تشدید کننده آلایندگی‌ها باشد.
 حسن‌زاده با اشاره به نقش شهروندان در ایجاد هوای پاک یادآوری می‌کند: باید اصلاح و فرهنگ‌سازی از مردم ما هم آغاز شود و از طرفی هم سیاست‌گذاران امور شهری دو تصمیم بزرگ بگیرند. یکی اینکه مردم را به سطح مناسبی از آگاهی برای استفاده از وسائل حمل و نقل عمومی برسانند و دیگر اینکه ساختارها را برای این امر مهیا کنند.
وی به نقش توسعه ناوگان عمومی در این مورد اشاره کرده و ادامه می‌دهد: باید فرهنگ مردم را به سمت کاهش آلایندگی سوق دهیم. اگر خط یک و دو متروی تبریز را‌‌‌ه‌اندازی شود فقط 20 درصد از سفرهای شهری را کاهش می‌دهد و همین نکته نشان می‌دهد باید به نوسازی اتوبوس‌ها که اصلی‌ترین ناوگان عمومی ما را تشکیل می‌دهند، توجه بیشتری کنیم.

این واقعیت که انسان می‌تواند بدون آب و غذا ساعت‌ها یا روزها زنده بماند اما بدون هوا اصلا، اکنون به عنوان یک مانیفست یا سند جهانی برای مقابله با آلودگی هوا تبدیل شده است و کشورهایی که در این زمینه گام‌های عملی بر می‌دارند به عنوان سیستم‌هایی پیشرو در جهان مطرح می‌شوند.

همین طور که از نظرات مسئولان هم مشخص شد، علت آلودگی هوای تبریز تنها در یک مورد خلاصه نمی‌شود و به تبع آن رفع آن نیز تنها از عهده یک نهاد خاص خارج است.
هوای پاک این روزها تبدیل به خاطره‌ای قدیمی در خاطر بدل ما شده شاید با ادامه روند فعلی طی سال‌های آینده علاوه برای فراموش کردن رنگ آبی آسمان، با معضلات بیشتری مثل بیماری‌های ناشی از این روزهای مه آلود رو به رو شویم.
هدف از اعلام 29 دی به عنوان روز ملی هوای پاک ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه بوده است و از آنجایی که کلید اصلی کاهش آلودگی هوا، مشارکت مردمی و افزایش هماهنگی بین‌بخشی است این روز می‌تواند عامل مهمی در ایجاد این مشارکت و هماهنگی بین‌بخشی باشد.

همین طور که از نظرات مسئولان هم مشخص شد، علت آلودگی هوای تبریز تنها در یک مورد خلاصه نمی شود و به تبع آن رفع آن نیز تنها از عهده یک نهاد خاص خارج است.
هوای پاک این روزها تبدیل به خاطره‌ای قدیمی در خاطرات ما شده شاید با ادامه روند فعلی طی سال‌های آینده علاوه برای فراموش کردن رنگ آبی آسمان، با معضلات بیشتری مثل بیماری‌های ناشی از این روزهای مه آلود رو به رو شویم.
 هدف از اعلام 29 دی به عنوان روز ملی هوای پاک ایجاد حساسیت در بین اقشار مختلف جامعه بوده است و از آنجایی که کلید اصلی کاهش آلودگی هوا، مشارکت مردمی و افزایش هماهنگی بین‌بخشی است این روز می‌تواند عامل مهمی در ایجاد این مشارکت و هماهنگی بین‌بخشی باشد.