شاید جالب باشد که بدانیم طی سالهای اخیر موج گرما و گرما زدگی یکی از بحرانهای مرگبار در جهان و بخصوص کشورهای پیشرفته اروپایی مانند ایتالیا، اسپانیا، فرانسه و آلمان بوده است. تعداد روزهای شدیدا گرم سال طی سالهای اخیر بسیار بیشتر شده است. بر اساس آمارهای موجود فقط در سال 2003 بیش از 72 هزار نفر در اروپا به دلیل گرمای شدید و گرمازدگی ناشی از آن جان خود را از دست داده ا ند. در فاصله سالهای 1987 تا 2006 نزدیک به 88 هزار نفر در اثر 105 بحران گرمای غیر عادی در جهان جان خود را از دست داده اند. آمارها نشان می دهند که روند تعداد این بحرانها و تلفات ناشی از آنها روندی صعودی بوده است. گفته می شود که بحرانی شدن امواج گرمایی از یک طرف ناشی از پدیده گرم شدن زمین و از طرفی پیر شدن جمعیت بخصوص در اروپا و آسیب پذیر تر شدن مردم در برابر گرما می باشد.
موج گرما عمدتا به دوره ای مستمر از گرمای شدید توام با رطوبت بالا اطلاق می شود. سازمانهای هواشناسی قادرند دوره های گرمایی شدید را پیش بینی کرده و هشدارهای لازم را به مردم بدهند. در این مواقع قرار گرفتن در معرض نور مستقیم خورشید می تواند درجه حرارات را به میزان زیادی بالا ببرد.
موضوع نگران کننده آن است که با آنکه بسیاری از مردم از گرمای زیاد ناراحت هستند ولی اقدامات مناسب برای آمادگی در برابر آن و کاهش اثرات آنها را بکار نمی گیرند. بخش مهمی از تلاشهای مدیران بحران در تابستان در کشورهای اروپایی و تا حدودی آمریکای شمالی و از جمله کانادا به انجام تدابیر آمادگی و مقابله با این نوع بحران اختصاص پیدا نموده است. در برخی از کشورها مکانهای عمومی خنک همراه با آب آشامیدنی رایگان در اختیار مردم قرار داده می شود.

در این نوع بحرانها آموزش همگانی نقش مهمی در پیشگیری و کاهش تلفات ایفا می نماید. برنامه ریزان باید پیامهای آموزشی مناسب را به مردم منتقل نمایند. برخی از پیامهای آموزشی در این موارد عبارتند از:

اقدامات پیشگیرانه و آمادگی های فردی

- از فعالیتهای شدید کم کنید و از سرعت در کار بپرهیزید. اگر مجبور به فعالیتهای تند و پر سرعت هستید سعی کنید آن را در ساعت خنک تر روز انجام دهید. بهترین ساعات برای این نوع فعالیتها معمولا 4 تا 7 صبح است.
- تا آنجا که می توانید در مکانهای دارای سرپوش بمانید و از بیرون رفتن حتی الامکان پرهیز نمایید.
- اگر دسترسی به وسایل خنک کننده ندارید در طبقات پایین تر ساختمان و دور از حررات خورشید بمانید.
- اگر خود سیستم خنک کننده ندارید ولی مکانهای عمومی دارای سیستم خنک کننده در نزدیکی شما هست سعی کنید مدتی از روز را در آنجا سپری کنید.
- توجه داشته باشید که پنکه ها هوا را خنک نمی کنند ولی به دلیل اینکه امکان تبخیر عرق را فراهم می کنند بدن ما را تا حدودی خنک نیز می کنند.-
- حتی الامکان از لباسهای نازکتر با رنگهای روشن تر استفاده نمایید. لباسهای روشن بخشی از حررات خورشید را منعکس می کنند.
- تا می توانید و حتی اگر تشنه هم نیستید مایعات بخصوص آب بنوشید. بدن انسان برای خنک باقی ماندن نیاز به آب دارد.
- آب بهترین مایع هنگام بحرانهای گرمایی است.
- نوشیدن چای و بخصوص قهوه کمتر توصیه می شود. این نوشیدنی ها ممکن است ظاهرا احساس خوبی به دست دهند ولی برای اثر گرما بر بدن را تشدید می کنند.
- مقدار غذا را کم کنید ولی دفعات خوردن را اضافه کنید.
ا- ز خوردن مواد غذایی با پروتئین زیاد خودداری کنید. این غذاها حرارت بدن را بالا می برند.
- از مصرف قرص های نمک خودداری کنید مگر آنکه دکتر شما توصیه کرده باشد.

علایم گرما زدگی

فرد گرمازده اغلب خسته و گیج می شود و ممکن است دچار برخی علائم از قبیل سردرد ، گرفتگی عضلات، پوست خشک و داغ ، تهوع یا استفراغ ، سنکوپ ، تشنج ، اختلالات ریتم قلب ، اختلال تکلم ، افت فشار خون ( به دلیل دهیدراسیون و اتساع عروق محیطی) ، رنگ پریدگی ، نبض ضعیف ، هذیان ، کاهش حجم ادرار و در موارد پیشرفته عدم هوشیاری شود که در صورت عدم رسیدگی به بیمار می تواند کشنده باشد. در صورت عدم تشخیص یا انجام ندادن مراقبت های لازم ، احتمال بروز عوارض و حتی مرگ و میر در این افراد بالاست. این موضوع بخصوص برای افرادی که سابقه بیماری های قلبی و عروقی دارند و در میان افراد سالمند بسیار زیاد است. در حقیقت بسیاری از تلفات گرما زدگی در اروپا را سالمندان تشکیل می دهند. در گرمازدگی های شدید علیرغم انجام اقدامات تشخیصی و درمانی به دلیل شدت صدمات بافتی و عوارضی مانند نارسایی کلیه ، مشکلات تنفسی ، عوارض مغزی ، عوارض قلبی - عروقی ، شوک و اختلالات انعقادی ، عوارض کبدی و گوارشی و اختلالات الکترولیتی مرگ و میر روی می دهد.

کمکهای اولیه شرایط بحرانی

- جهت کمک به افرادی که دچار گرمازدگی شده اند:
- آنها را بلافاصله به مکانهای خنک مثل زیرسایه بان یا اتاق ببرید.
- هر 15 دقیقه نصف لیوان آب خنک به آنها بنوشانید. آب باید به آهستگی نوشیده شود.
- اگر بیمار بیهوش است و آب نمی نوشد و یا در حال بالا آوردن است از نوشانیدن و یا خوراندن به او خودداری کنید.
- ماهیچه های آنها را ماساژ داده و در صورت لزوم روی آنها آب اسپری کنید.
- لباس های آنها را از بدنشان بیرون بیاورید و در صورت لزوم لباسهای حنک و مرطوب به آنها بپوشانید و آنها را در معرض پنکه قرار دهید.
- تنفس آنها را زیر نظر داشته باشید.
- افراد باید در حالت استراحت قرار گیرند.
- اوضاع بیماران را با دقت زیر نظر داشته باشید.
- در صورت لزوم از دستگاه خنک کننده استفاده نمایید.
- به هنگام ضرورت باید از اکسیژن استفاده نمود
- سریعاً بیماران را به پزشک برسانید.