تهیه برنامه های مدیریت بحران گامی اساسی در مدیریت بحران تلقی می شوند ولی برنامه ها زمانی از کارایی لازم برخوردار خواهند بود که دائما به روز شده و از اجرایی بودن آنها بخصوص آن قسمتهایی که به مرحله واکنش و پاسخگویی در بحرانها مربوط می شوند اطمینان کافی وجود داشته باشد.
تهیه برنامه های مدیریت بحران گامی اساسی در مدیریت بحران تلقی می شوند ولی برنامه ها زمانی از کارایی لازم برخوردار خواهند بود که دائما به روز شده و از اجرایی بودن آنها بخصوص آن قسمتهایی که به مرحله واکنش و پاسخگویی در بحرانها مربوط می شوند اطمینان کافی وجود داشته باشد. به همین دلیل انجام تمرینات، مانورها و آزمایشات در شرایط عادی به منظور اطمینان از اینکه تیم های مختلف نقش و وظیفه خود را می دانند و هماهنگی لازم بین افراد و گروهها برقرار است و تجهیزات مورد نیاز در شرایط بحرانی به درستی عمل می کنند و مردم نیز از اقدامات احتمالی که باید انجام دهند آگاهی دارند بخش مهمی از وظایف مدیران بحران در شرایط عادی برنامه ریزی برای تمرینات و اجرای مرتب آنها در سطوح مختلف است. آزمایشات و تمرین ها ما را نسبت به روز بودن برنامه ها اطمینان داده و نقاط ضعف برنامه ها را شناسایی کرده و تجربه عملی افراد شرکت کننده را افزایش می دهد.
بطور کلی روشهای زیر برای تمرینات، آزمایشها و مانورهای مدیریت بحران وجود دارند:
1. روش چک لیست
2. روش رومیزی
3. روش شبیه سازی
در روش چک لیست که ساده ترین و کم هزینه ترین روش آزمایش برنامه های مدیریت بحران است چک لیستی تهیه می شود و فرد آزمایش کننده مورد به مورد را چک کرده تا اطمینان حاصل نماید که آنچه در برنامه مدیریت بحران در مورد وظایف و اقدامات و منابع تشریح شده وجود دارند و سر جای خود هستند و در صورت بروز بحران آمادگی فعال شدن را دارا هستند.
در روش رومیزی معمولا اقداماتی که باید حین بحران انجام شوند بطور شفاهی و هنگامی که افراد مدیریت کننده بحران در دور میزی جمع می شوند تمرین و آزمایش می شود. این روش از روش چک لیست بهتر است ولی نیاز به هماهنگی و برنامه ریزی بیشتری دارد. افراد شرکت کننده در تمرین فهرست وظایف و اقداماتشان داده شده و معمولا بر اساس سناریویی به ایفای نقش خود در سناریوی بحران می نمایند. این روش به دلیل کم هزینه بودن و انعطاف پذیری که دارا است زیاد مورد استفاده قرار می گیرد. کارایی آن بسته به دقت در طراحی آزمایش و همچنین اجرای درست آن و شرکت فعال و جدی افراد دارد.
روش شبیه سازی به شبیه سازی واقعی سناریوی بحران پرداخته و افراد در فضایی شبیه سازی شده به مدیریت بحران شبیه سازی شده مطابق با نقش و وظایف خود می پردازند. این نوع تمرینات می توانند بسیار گسترده و یا محدود باشند. همچنین این نوع تمرینات ممکن است با اعلام قبلی و یا بدون اعلام قبلی صورت پذیرند. این نوع تمرینات نیاز به برنامه ریزی گسترده تر داشته و معمولا دارای هزینه های زیادی می باشند. به همین دلیل معمولا تعداد کمتری از این نوع تمرینات در طول سال انجام می گردند. برای برنامه ریزی این نوع تمرینات مراحل زیر باید دنبال شوند:
1. تعیین مکان تمرین و اطلاعات مربوط به آن
2. تعیین اهداف کلان و موضوع و حوزه پوشش تمرین
3. شناسایی و تعیین سناریو
4. تعیین اهداف جزیی تمرین
5. تهیه دستورالعمل ها و خط مشی های انجام تمرین
6. تعیین فهرست کامل وقایعی که در سناریوی مورد نظر روی می دهند.
7. تهیه لیست افراد و نحوه ارتباط برقرار کردن آنها با یکدیگر
8. تعیین معیارهای ارزیابی تمرین
9. تهیه داستان سناریو مورد نظر
10. تهیه لیست نهایی اقدامات مورد نظر برای اجرا در سناریو
11. جمع آوری داده های مورد نیاز برای اجرای سناریو و تمرین
12. برنامه ریزی مسایل تدارکاتی، ایمنی و امنیتی اجرای تمرین
با تشكر از دكتر علي عسگري