در زلزله مظفر آباد پاکستان در سال 2005 بیش از 16000 دانش آموز پاکستانی در مدارسی که نتوانستند در مقابل زلزله مقاومت کنند کشته شدند. تقریبا یک ششم کل کشته شدگان (97000 نفر) را دانش آموزان تشکیل می دادند. بچه ها در سراسر جهان امید و سرمایه های آینده هستند ولی در عین حال از آسیب پذیر ترین گروهها در شرایط بحرانی می باشند. خبر خوش آن است که دانش علمی و فنی به میزان قابل توجهی پیشرفت کرده و منابع کافی برای اینکه از آسیب دیدن بچه ها جلوگیری شود وجود دارند. خبر بد این است که آسیب پذیری در برابر بحرانها به دلیل آنکه آگاهی از اقدامات کلیدی کاهش خطر به خوبی به دست این قشر از جامعه نمی رسد.
برای وارونه کردن روند در حال افزایش آسیب پذیری در برابر بحرانهای طبیعی دسترسی به علم، دانش، آموزش و تکنولوژی بسیار اساسی است. جوامع آسیب پذیر باید خودشان، خانواده هایشان، واحد های مسکونی شان، اقتصادشان و میراث های فرهنگی شان را در برابر بحرانها حفظ نمایند. با این حال نقش و تاثیراتی که بچه ها در اجرای معیارهای کاهش خطرات و افزایش ایمنی در سطوح محلی می توانند داشته باشند مورد توجه کافی قرار نگرفته است.

آموزش کاهش خطرات به عنوان بخشی از آموزش های رسمی در مواد درسی دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی منجر به افزایش آگاهی و درک بهتر دانش آموزان از محیطی که خود و خانواده شان در آن زندگی می کنند می شود. این آگاهی ها باعث می شود که بچه ها اقداماتی را که منجر به کاهش خطرات می شود را انجام داده و آنها را از قربانیان بحرانها به کسانی که توانسته اند با تغییر رفتار بحرانها را خنثی نمایند گردند.

تجربه نشان می دهد که بچه هایی که می دانند در شرایط بحرانی چطور باید عمل کنند نقش زیادی در حفاظت از جان مردم ایفا می کنند. در جریان سونامی در اقیانوس هند، دختر دانش آموز انگلیسی بنام تیلی اسمیت (Tilly Smith) جانهای زیادی را نجات داد چون از مردمی که در ساحل جزیره فوکت (Phuket) در تایلند بودند خواست تا ساحل را ترک کنند زیرا او در کلاس جغرافیا در مورد علایم سونامی نکاتی را یاد گرفته بود. در موردی دیگر در همان حادثه مردم ساکن در روستایی در یکی از جزایر اندونزی به سرزمین های مرتفع فرار کردند زیرا بزرگان دانش بومی را به بچه ها و نوادگانشان منتقل کرده بودند. در این روستا تقریبا تمامی مردم از سونامی جان سالم به در بردند
استراتژی بین المللی برای کاهش بحرانها (The International Strategy for Disaster Reduction) که اداره مربوطه در سازمان ملل است در ژوئن سال 2006 تلاشی را با کمک سازمانهای متعدد دیگر برای ایمنی در مدارس و آموزش روشهای کاهش خطرات به دانش آموزان آغاز نمودند.
این تلاشها که عنوان و شعار اصلی آن "کاهش خطرات بحرانها از مدارس شروع می شود" قرار است تا پایان سال 2007 ادامه داشته باشد. این کار با همکاری یونسکو و در چارچوب دهه آموزش توسعه پایدار صورت می گیرد.
در چارچوب این تلاشها ISDR در حال جمع آوری تجربیات برجسته در این زمینه از سراسر جهان بوده است تا از این طریق بتواند این تجربیات را به دیگران منتقل نماید. هدف اصلی این تلاشها آن است که دولتها، جوامع، بنگاههای اقتصادی و افراد را به حرکت درآورده و مطمئن سازد که کاهش خطرات بحرانها در زمره مواد درسی دانش آموزان قرار گرفته و اینکه مدارس در برابر بحرانها مقاوم سازی شوند. از آغاز این تلاشها بیش از 3000 کپی از بروشور آن که به زبانهای مختلف تهیه شده است به موسسات و نهادهای ملی و بین المللی ارسال شده است. برای ایمن منظور همچنین وب سایتی درست شده است که دائما به روز می شود و اطلاعات مربوط به برنامه های این فعالیت ها در آنجا ارایه می شود.
کشورهای الجزایر، بنگلادش، کامرون، فرانسه و پرو از جمله کشورهایی هستند که گامهایی را برای اجرایی کردن این تلاشها در کشورشان برداشته اند. اقدامات انجام شده در زمینه های آموزش معلمان، سفیران جوان، کارگاههای دانش آموزی و تهیه ابزارهای کمک آموزشی در این زمینه می شوند.
در حال حاضر فقط 33 از 82 کشوری که به سازمان ملل گزارش داده اند موضوعات مربوط به بحرانها را در مواد درسی مدارس وارد کرده اند. اگر چه مدارس در مکزیک، رومانی و نیوزلند بر اساس قانون موظف به تدریس موضوعات مرتبط به بحرانها می باشند. برخی کشورها مانند برزیل و ونزوئلا نیز گزارش کرده اند که آموزشهای قابل توجهی در سطح مدارس ارایه می شوند. در کوبا نیز آموزش پیشگیری و آمادگی در برابر بحرانها جزیی از مواد درسی است و در نتیجه آن کوبا از جمله کشورهایی است که در طوفانهای اخیر کمترین تلفات و خسارات را داشته است. مدارس در چین نیز سعی کرده اند یک کتاب آموزشی در این زمینه را به بچه های دوره راهنمایی بدهند. در ترکیه نیز برنامه های آگاه سازی و آموزش بحران برای دانش آموزان در سراسر کشور ارایه می شود.
مطلب حاضر توسط سالوانو بریریو (Sálvano Briceño) رئیس استراتژی بین المللی سازمان ملل برای کاهش بحرانها در شماره اخیر (3) مجله Natural Hazards Observer چاپ شده است.

منابع و مآخذ

1. Reducing Vulnerability to Disasters through Education and School Safety
http://www.colorado.edu/hazards/o/archives/2007/jan07/jan07a.html
2. Thematic Platform on Knowledge and Education
www.unisdr.org/eng/task%20force/working%20groups/knowledge-education/knowledge-education.htm
3. Disaster Risk Reduction Begins at School Campaign
www.unisdr.org/wdrc-2006-2007
4. “Let our Children Teach Us! – A Review of the Role of Education and Knowledge in Disaster Risk Reduction”