با آنکه داوطلبان از گذشته تا کنون نقش مهمی در این زمینه ها ابفا می کرده اند ولی تشکیل گروههای داوطلب محله ای مدیریت بحران پدیده نسبتا جدیدی است که تاریخچه آن تقریبا به اواسط دهه 80 میلادی بر می گردد.
این گروهها که در زبان انگلیسی با نامهای مختلفی شناسایی می شوند (Community Emergency Response Team (CERT) و Neighborhood Emergency Response Team (NERT)) افراد داوطلبی هستند که آموزشهای پایه لازم در زمینه مدیریت بحران بخصوص در موارد آمادگی و مقابله با آن مانند نحوه خاموش کردن آتش، جستجو و نجات مجروحان و ارایه کمکهای اولیه می بینند و در مواقع بحرانی قیل از رسیدن و یا در کنار تیم های اصلی مدیریت بحران در محلات خود به فعالیت مشغول می شوند.
با آنکه داوطلبان از گذشته تا کنون نقش مهمی در این زمینه ها ابفا می کرده اند ولی تشکیل گروههای داوطلب محله ای مدیریت بحران پدیده نسبتا جدیدی است که تاریخچه آن تقریبا به اواسط دهه 80 میلادی بر می گردد. اداره آتش نشانی لوس آنجلس برای اولین بار در آمریکا این گروهها را تشکیل داد و سازمان مدیریت بحران فدرال (FEMA) این ایده را به سراسر آمریکا گسترش داد و اکنون در بیش از 45 ایالت آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر این گروهها وجود دارند.
دلیل اصلی ایجاد این گروهها استفاده از تجربیات بحرانهای گذشته است و اصولا مبتنی بر دو اندیشه است. اول اینکه افرادی که در این گروهها عضو می شوند در پی آموزشهای ارایه شده آمادگی بیشتری در برابر سوانح پیدا خواهند کرد. دوم اینکه این افراد قادر خواهند بود به عنوان نیروهای کمکی در هنگام بحرانها به خود و خانواده خود و همسایگان کمکهای امداد و نجات اولیه را تا زمان رسیدن کمکها از سازمانهای متولی ارایه دهند.
این گروهها معمولا توسط شهرداری ها و با کمک سازمانهای مدیریت بحران و سازمانهای امدادی مانند هلال احمر و یا صلیب سرخ در هر محله ایجاد می شوند. معمولا یک نفر هماهنگ کننده در شهرداری ها ارتباط آنها با شهرداری و یا سازمان مسئول مدیریت بحران را برقرار می کند. اداره داخلی گروهها اصولا بر عهده اعضاء گروه گذاشته می شود ولی آموزش، تدارک و هماهنگی آنها با سازمانهای دیگر بر عهده شهرداری و یا نهاد مربوطه است. با توجه به اینکه این افراد ممکن است در حین انجام کار دچار مشکلات و صدمات شوند قوانین حمایتی برای پشتیبانی حقوقی این افراد نیز وضع می شود و یا تحت پوشش قوانین مربوط به بکار گیری نیروهای داوطلب می شوند.
از نظر تعداد افراد و ترکیب هر تیم استاندارد خاصی وجود ندارد ولی توصیه شده است که این تیمها در گروههای ده نفره با ترکیب زیر باشند:
• رهبر گروه (1 نفر)
• تیم آتش نشانی (2 نفر)
• تیم جستجو و نجات (2 نفر)
• تیم معاینات پزشکی (2 نفر)
• تیم ارایه کمکهای پزشکی (2 نفر)
رهبر تیم در هنگام بحران به عنوان فرمانده عملیات محلی است تا زمانی که مسئولین و سازمانهای اصلی در محل مستقر شوند. وظیفه او انجام ارزیابی اولیه وضعیت، تعیین اقدامات قابل انجام، فراخوانی افراد و اطمینان از صحت و سلامت آنها و داشتن وسایل و تجهیزات لازم، تقسیم کار، نحوه استفاده از نیروهای داوطلب مردمی در محل، تهیه گزارش، ارتباط با سازمانهای مسئول و بطور کلی هدایت عملیات طبق دستورالعمل های داده شده و تشخیص فردی است. گروه آتش نشانی اقدام به خاموش کردن آتش سوزی های کوچک احتمالی در محل و کمک به سایر افراد تیم و تخلیه اضطراری افراد و مجروحان و مانند آنها می باشد. افراد جستجو و نجات اقدام به شناسایی افراد آسیب دیده و در صورت امکان تلاش به نجات آنها با کمک افراد دیگر موجود در تیم مطابق با آموزشهای ارایه شده می نمایند. گروههای پزشکی نیز اقدام به شناسایی مشکلات افراد آسیب دیده و درمان موقتی آنها تا حد امکان و انتقال به بیمارستان می نمایند.
آموزش گروههای داوطلب کار چندان دشواری نیست. کلاسها را می توان در مقیاسهای بزرگ و با شرکت تعداد زیادی از افراد انجام داد. کلاسها معمولا شامل سخنرانی افراد متخصص و تشریح دستورالعملهای انجام عملیات امداد و نجات می شوند. برای تشکیل گروهها و جذب افراد از روشهای مختلف تشویقی و تبلیغی می توان کمک گرفت. در ارایه آموزشها نیز می توان از افراد داوطلب و یا کسانی که قبلا این آموزشها را دیده اند استفاده کرد. سازماندهی افراد و گروههایی که آموزش می بینند بسیار مهم است.
با امید به اینکه هر چه زودتر این گروهها با کیفیت عالی در تهران و سپس سایر شهرهای ایران ایجاد شوند و در بحرانهای احتمالی بعدی با حضور این گروهها شاهد کاهش تلفات انسانی و تاثیر گذاری آنها باشیم.