در چند سال اخیر حاشیه نشینی به معضلی جدی در مدیریت شهری تبریز تبدیل شده است که از چندین سال گذشته با افزایش جمعیت و به تبع آن مهاجرت به شهرهای بزرگ آغاز شد و اکنون با انتقال فرهنگ ها، رسوم و ساخت و سازهای غیر اصولی ادامه پیدا می کند.

گشت و گذاری در مناطق حاشیه نشین تبریز بیانگر این است که ساکنان این مناطق فقط سرپناهی برای خود ساخته اند و از مشکلات بهداشتی ، امکانات شهرنشینی و آموزشی و دیگر نواقصات رنج می برند و نیاز است تا اقدام سریع و حساب شده ای برای برچیدن آلونک نشینی در تبریز انجام شود که در این خصوص نقش شهرداری تبریز و تصمیمات اعضای شورای اسلامی این کلانشهر اهمیت زیادی دارد.

از دلايل بسيار مهم حاشيه نشيني در تبريز مي توان به بيکاري، درآمد کم، پايين بودن اجاره بهاي مسکن و مهاجرت گسترده از محيط هاي شهري کوچک و روستاهاي استان اشاره كرد.

البته در این بین صنعتی بودن تبریز و وجود جاذبه های اقتصادی و متقابلا وجود دافعه های اقتصادی و صنعتی در شهرهای کوچک و روستاها باعث شده تا جوانان و تازه داماد ها برای کار به این کلانشهر بیایند و به ناچار در حاشیه های شهر در منازل نه چندان مقاوم روزگار بگذرانند که این باعث رونق گرفتن و بیشتر شدن تعداد حاشیه نشین در این شهر می شود.

رئیس اداره بافت‌های فرسوده شهری اداره ‌کل راه و شهرسازی آذربایجان‌ شرقی تعداد حاشیه نشینان را در تبریز 400 هزار اعلام می کند و معتقد است که با عزم همگانی و برنامه ریزی صحیح می توان این تعداد را تا حدی کاهش داد و حاشیه نشینان را به مناطق دیگر و امن منتقل کرد.

مقایسه این آمار با یک میلیون و 400 هزار نفر جمعیت کلانشهر تبریز نشان می دهد که تقریبا 30 درصد جمعیت تبریز در سکونت گاه های غیر ایمن و کاملا خطرناک زندگی می کنند و بروز مشکلی جدی همچون زلزله و یا حوادث طبیعی می تواند تجربه های تلخی را به دنبال داشته باشد؛ یعنی بمب 400 هزار نفری حاشیه نشین در تبریز خطرناک است و هرلحظه احتمال ترکیدن و انفجار وجود دارد!!

برنامه های ویژه ای برای برچیدن حاشیه نشینی در تبریز داریم

شهردار تبریز نیز در این خصوص با بیان اینکه موضوع حاشیه نشینی امروز به یک تصمیم جدی تبدیل شده و در آستانه عملیاتی شدن قرار گرفته است، به خبرنگار اجتماعی آناج گفت: برنامه های ویژه ای برای برچیدن حاشیه نشینی در تبریز داریم و نمونه اش نیز انعقاد تفاهم نامه جدی همکاری با وزارت کشور و استانداری آذربایجان شرقی بود که نشان داد ما آماده کار در خصوص معظل حاشیه نشینی هستیم.

صادق نجفی با تاکید بر اینکه زلزله خیز بودن استان و فعال بودن گسل تبریز بخش های حاشیه نشین و بافت فرسوده شهر را تهدید می کند، افزود: زلزله سال 91 ارسباران نشان می دهد که اگر تبریز نیز کوچکترین لرزشی داشته باشد، میتواند حاشیه نشینان را که در خانه های غیرمقاوم زندگی می کنند را دچار مشکل جدی کند.

نجفي با بیان اینکه با خريد 41 هکتار زمين در منطقه کرگر، تعداد 100 هزار واحد مسکوني احداث و بخش عمده جمعيت حاشيه نشين تبريز به اين منطقه منتقل مي‌شوند، افزود: متاسفانه روند توسعه در محلاتي همچون قراملک، مايان، جاده سنتو و شهرک امام به صورت اصولي و کارشناسي نبوده است.

وی با بیان اینکه همه مردم و مدیران شهرداری و دیگر سازمان ها برای برچیدن معظل حاشیه نشینی در کلانشهر تبریز مسئولند و باید با یکدیگر تعامل کنند، ادامه داد: شهرداری تبریز نیز بر اساس وظایف احصاء شده خود وارد عمل شده و برنامه های مختلفی در این خصوص طراحی و اجرا می کند که مطمئنا خبرهای خوشی در اینده خواهید شنید.

نجفی با تاکید بر معظلات فرهنگی پیش آمده در بحث حاشیه نشینان گفت: از نظر فرهنگی باید این نکته را در نظر داشت که شرایط زندگی انسان بر نگرش و حیات افراد تاثیرگذار است؛ نمی توان فارغ از شرایط زندگی مردم این مناطق، انتظار داشت ساکنان این بخش مدیریت شهری را در حوزه های عمرانی، اجتماعی و فرهنگی یاری کنند.

شهردار تبریز با تاکید بر اینکه ساماندهی حاشیه نشینی در تبریز با مشارکت همگانی امکان پذیر است، گفت: بخش مهمی از بافت حاشیه نشین شهر تبریز در مجاورت منطقه گردشگری عون بن علی است که در سال جاری برنامه ویژه و عملیاتی برای انتقال ساکنان مناطق حاشیه نشین در اطراف کوه عون بن علی داریم.

نجفی در خصوص الحاق برخی مناطق روستایی به کلانشهر تبریز و تاثیر ان بر افزایش شمار حاشیه نشینان نیز گفت: شهرداری تبریز از الحاق روستاها و شهرهای کوچک به محدوده جغرافیای کلانشهر تبریز مشروط بر اینکه زیرساخت های فرهنگی، عمرانی و اجتماعی لازم در آن ها به حداقل های مورد انتظار برسد استقبال می کند.

 20درصد از کل محدوده قانونی شهری تبریز در اختیار حاشیه نشینان است

یکی از اعضای شورای شهر تبریز نیز در این خصوص به خبرنگار اجتماعی آناج گفت: 20 درصد از کل محدوده قانونی شهری تبریز در اختیار حاشیه نشینان است و این نشان می دهد که باید چاره ای برای برچیدن حاشیه نشینی از کلانشهر تبریز اندیشید.

فریدون بابایی اقدم با اشاره به اینکه یکی از چالش های مدیریت شهری کشور در طی دهه های اخیر بویژه در شهرهای بزرگ، نحوه مواجهه با پدیده حاشیه نشینی بوده است، گفت: شهر تبریز به عنوان یکی از مهمترین قطب های صنعتی کشور از اولین مقاصد این مهاجرت ها و در نتیجه بروز حاشیه نشینی بوده است.

وی با تاکید بر اینکه نطفه و دلیل پیدایش این مناطق بنا به دلایل اقتصادی بوده، گفت: پس راه حل رفع این مشکل هم همت بالای اقتصادی مسئولین امر در سطوح مختلف از سطح کلان ملی تا سطح خرد محلی است که امیدواریم قبل از وقوع هر اتفاق خطرناکی اقدمات سازنده و مفیدی در این خصوص انجام شود.

بابایی اقدم همچنین ادامه داد: متاسفانه شورای شهر در این خصوص اثرگذاری چندانی نداشته و انتظار می رود که با تعامل با نمایندگان مجلس و مقامات استانی در زمینه افزایش فرصت های شغلی و عملیاتی کردن برنامه های انتقال حاشیه نشینان شرایط مطلوبی ایجاد شود.

وی همچنین گفت: طرح پروژه هایی همچون امتداد خیابان 42 متری که از آن با عنوان طرح نجات تبریز نام برده می شود با اعتباری بالغ بر 100 میلیارد تومان، پارک های محله ای در قلب مناطق حاشیه نشین با اهداف مختلف فرهنگی و مدیریت بحران، مسیرگشایی های متعدد در راستای افزایش سهولت دسترسی ها، تملک مناطق حاشیه نشین غیر قابل نوسازی و ساماندهی، احداث 5 هزار واحد مسکونی در مناطق حاشیه نشین با استفاده از ظرفیتهای انبوه سازان و امکانات مجموعه شهرداری از جمله این پروژه ها می باشد که با پیشنهاد شورای شهر تبریز در بودجه پیشنهادی شهرداری گنجانده شده است.


البته چالش حاشیه نشینی علاوه بر مشکلات گفته شده، موجب بروز انواع ناهنجاري هاي شهري، اشتغال افراد حاشيه نشين در مشاغل کاذب، وجود ساخت و سازهاي غيرمجاز، افزايش جرم و جنايت، اثرات نامطلوب فرهنگي، اجتماعي، اقتصادي و آلودگي محيط زيست شهري دارد.

همه این موارد گفته شده نشان می دهد که دیگر وقت تئوری پردازی و برنامه ریزی نیست و باید در همین فصل کاری شهرداری قدم های عملی برای انتقال این افراد به مناطق امن برداشته شود.