هرچه بر جمعیت شهرها افزوده شده است اداره آنها نیز نیازمند برنامه‌ریزی‌های پیچیده‌تر و انجام اقدامات گسترده و کارآمدتری بوده است.

از جمله معضلاتی که از دیرباز در گذر عبور از بافت سنتی شهرنشینی به شهرنشینی مدرن به وجود آمده است، این است که مظاهر تجدد و تمدن فرصت رشد متوازن و یکسان را برای شهروندان و متقاضیان اسکان در اماکن پرجمعیت به وجود نیاورده است. بنابراین تبعات نامأنوس و ناهنجار بسیاری که یکی از آنها پدیده ایجاد و رشد حاشیه‌نشینی شهری است بروز پیدا کرده است.

با افزایش روند رشد جمعیت شهری به حدود 65 درصد در افق سال 2025 (1404 هجری شمسی) که جمعیتی بالغ بر 5.5 میلیارد نفر شهرنشین را در سطح جهان تشکیل خواهد داد تداوم و توسعه چالش‌های حاشیه‌نشینی در صورت عدم چاره‌جویی جهانی و منطقه‌ای به عنوان یک معضل جدی و مخرب و با پیامدهای غیرقابل انکار بروز خواهد کرد.

 حدود 30 سال قبل حاشیه‌نشینی شهری در ایران عمدتاً به شکل حلبی‌آباد و آلونک‌نشینی بود. اما اکنون با استمرار مهاجرت‌های لجام گسیخته، بسط شهر گونه‌های نامنظم در جوار شهرهای بزرگ و کلانشهرها، حاشیه‌نشینی به عنوان نهاد توسعه‌نیافتگی در حال توسعه است.

شهرهای بزرگ کشورمان و به خصوص کلانشهر تبریز به علت جاذبه‌های اقتصادی و فرهنگی همواره آماج مهاجرت بوده‌اند و سرعت مهاجرت به اینگونه مناطق بی‌سابقه بوده است.

از جمعیت 950 میلیون نفری حاشیه‌نشین در جهان (15 درصد جمعیت جهان) حدود 6 تا 7 میلیون نفر در کشورمان زندگی می‌کنند (تقریبا 10 درصد جمعیت کل) با توجه به جمعیت حدود 48 میلیون نفری شهری در کشور حدود 14 درصد جمعیت شهری را حاشیه‌نشین‌ها تشکیل می دهند.

حاشیه‌نشینی شهری به تعابیر گذشته حدود 50 سال قبل که فقر محسوس را فقر جامعه روستایی قلمداد کرده است این فقر را امروز به فقر شهری مبدل کرده است. بر اساس مطالعات سازمان ملل نیز آلونک‌نشینی و حاشیه‌نشینی چالش هزاره سوم نامیده شده است.

وقتی به شهرهای بزرگی همچون تهران، تبریز، اهواز، مشهد و دیگر شهرهای نسبتاً برخوردار توجه می‌کنیم ملاحظه می‌شود که انبوهی از جمعیت در پی دسترسی به منابع مالی و شغل مناسب به این شهرها پناه آورده‌اند اما به علت عدم تمکن مالی حاشیه‌نشین شهرها شده‌اند و حیات آنها کاملاً وابسته شهر است.

غالباً حضور حاشیه‌نشین‌ها در برنامه‌ریزی‌ها محسوس نشده است و زمانی آنها مورد توجه قرار گرفته‌اند که مرتکب انحراف قابل توجهی شده باشند. متقابلا حاشیه‌نشین‌ها نیز به طور طبیعی اول حق خود را مطالبه می‌کنند و پس از آن است به وظایف خود در قبال شهروندی فکر می کنند.

    *چالش‌های عمده حاشیه‌نشینی:

    از جمله چالش‌های عمده حاشیه‌نشینی در کشور می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

    - تحمیل هزینه‌های پیش‌بینی نشده و سنگین

    - تحمیل تغییرات ناخواسته در برنامه‌ریزی‌های کلان

    - توسعه آثار منفی زیست محیطی و عقب ماندن از توسعه پایدار

    - بلااستفاده ماندن بخشی از سرمایه‌گذاری‌های ناشی از ساخت و ساز به دلیل عدم وجود امکانات و تاسیسات زیربنایی

    - افزایش روند جذب در حاشیه‌های شهری با وجود معضلات انباشته قبلی

    - چالش‌های اجتماعی و فرهنگی شهری

    *حاشیه نشینی در تبریز

 کلانشهر 1.6 میلیون نفری تبریز در شمال غرب کشور، به نسبت جمعیت خود بیشترین جمعیت حاشیه‌نشین و آلونک‌نشین را در خود جای داده است.

 پدیده حاشیه‌نشینی در شهرها ابتدا و به آرامی با مهاجرت روستاییان به شهرها آغاز و در سال‌های اخیر با رشد بی‌رویه‌ای ادامه دارد.

بر اساس نتایج یک تحقیق محلی، جمعیت حاشیه‌نشینان تبریز در حال حاضر 400 هزار نفر برآورد می‌شود و حدود یک چهارم سطح شهر را حاشیه‌نشینان را اشغال کرده‌اند.

حاشیه‌نشینان به طور عمده در بخش‌های شمال و شمال‌غربی و جنوب تبریز که از نظر موقعیت مکانی و جغرافیایی نسبت به سایر نقاط تبریز عقب مانده است، اسکان گزیده و با ساخت و سازهای سلیقه‌ای و غیر متعارف، منظره بدقواره به چهره تبریز داده‌اند.

یکی از کارشناسان بومی در گزارش تحقیقی حاشیه‌نشینی تبریز آورده است: 13 منطقه این شهر از جمله انتهای محله‌های منبع، سیلاب، یوسف‌آباد، خلیل‌آباد، داداش‌آباد، کشتارگاه، عباسی، مارالان، حافظ، طالقانی، لاله و آخماقیه از مراکز عمده تجمع حاشیه‌نشینان تبریز است.

همچنین بر اساس برآوردهای اولیه حدود 2 هزار و 500 تا سه هزار هکتار از شهر تبریز توسط 400 هزار نفر جمعیت حاشیه‌نشین اشغال شده است.

با وجود اقدامات بازدارنده و کنترل‌های محلی روند حاشیه‌نشینی در سال‌های اخیر در این شهر نه تنها مهار نشده، بلکه گاهی با رشد قابل توجه همراه بوده است.

تراکم حاشیه‌نشینی در این مناطق چهره بسیار زشتی به شهر تبریز داده و موجب شده برخی محافل از این شهر به عنوان روستای بزرگ یاد کنند.

پدیده حاشیه‌نشینی در تبریز قبل از انقلاب و از دهه 1340 شمسی همزمان با آغاز انقلاب به اصطلاح سفید رژیم ستم‌شاهی آغاز شد.

با ایجاد و راه‌اندازی واحدهای بزرگ صنعتی در تبریز آهنگ خالی شدن روستاها در استان آذربایجان‌شرقی سرعت گرفت و حاشیه‌نشینی جنبه عینی یافت. این معضل در صورت عدم کنترل قادر به تحت‌الشعاع قرار دادن کلیه فعالیت‌ها در شهر تبریز و حتی زیر سئوال بردن دیگر اقدامات عمرانی به ویژه در حوزه شهری است.

به اعتقاد کارشناسان، استفاده از کمک‌های مشورتی و مالی بانک جهانی در این ارتباط می‌تواند اقدامی کارساز و عملی باشد.

زمین‌هایی که حاشیه‌نشینان یا مهاجران فقیر روستایی مسکن خود را در آن ایجاد کرده‌اند، اراضی ملی یا دولتی محسوب شده و دارای معابری تنگ، قطعاتی کوچک بوده و صد درصد قطعات تفکیک شده در آنها زیر ساخت و ساز رفته و فاقد فضایی به عنوان حیاط یا فضای سبز است.

فضای عمومی این ساخت و سازهای غیرقانونی را کوچه‌های تنگ و باریک و طولانی تشکیل می‌دهد که در مواقع ضروری امدادرسانی به آنها با مشکل جدی مواجه می‌شود.

این مناطق فاقد خیابان اصلی یا فرعی است و از خدمات عمومی از جمله آموزشی، بهداشتی و درمانی، فرهنگی و غیره محروم هستند.

60 هزار واحد مسکونی در حاشیه‌ شهر تبریز/ 2520 هکتار بافت فرسوده خطری بیخ‌گوش تبریز

شهردار تبریز بالغ بر 2520 هکتار بافت فرسوده در شهر تبریز را خطری جدی برای امنیت جانی شهروندان در مواقع بحرانی دانست و گفت: از مجموع 60 هزار واحد مسکونی واقع در مناطق حاشیه‌نشین تبریز، بالغ بر نیمی از آنها به شدت در معرض خطرند.

صادق نجفی با تأکید بر لزوم توجه و همکاری جدی تمام دستگاه‌ها و مسئولان ذی‌ربط به موضوع احیای بافت‌های فرسوده شهری این امر را زمینه‌ساز رونق اقتصادی برای شهروندان، نوسازی و توسعه متوازن شهر و نیز مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی مناطق شهری در برابر خطرات و بلایای طبیعی به ویژه زلزله دانست.

وی خاطر نشان کرد: شهرداری تبریز در روزهای گذشته با امضای تفاهمنامه بزرگ احیای بافت‌های فرسوده شهری برای ساخت 5 هزار واحد مسکونی مقاوم در این محدوده، بسترهای اولیه برای تحقق این امر را فراهم کرده است.

شهردار تبریز در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مهم‌ترین طرح‌ها و پروژه‌های در دست اجرای شهرداری در بخش احیای بافت‌های فرسوده شهری، بیان کرد: در حال حاضر اجرای طرح‌هایی چون بلوک گلستان، طرح عتیق، طرح آیسان و بلوک میارمیار به طور جدی از سوی شهرداری آغاز شده‌اند و در بلوک‌های دیگر نیز طرح‌های احیا و بازسازی آغاز خواهد شد.

نجفی در ادامه وجود بالغ بر 2520 هکتار بافت فرسوده در شهر تبریز را خطری جدی برای ایمنی و امنیت جانی و مالی شهروندان در مواقع بحرانی به ویژه زلزله دانست و تصریح کرد: تلاش برای تسریع روند احیا و بازسازی این حجم از بافت‌های فرسوده تنها کاری است که می‌تواند زمینه‌ساز جلوگیری از به مخاطره افتادن جان و مال شهروندان در آینده نزدیک شود و تحقق این آرمان بزرگ تمام مسئولان شهری، استانی، دولتی، کشوری و خود شهروندان باید همکاری و مشارکت کنند.

وی همچنین به برخی از اقدامات و تسهیلات اعطایی شهرداری تبریز برای نوسازی، احیا و ساماندهی بافت‌های فرسوده و نیز مناطق حاشیه‌نشین اشاره و خاطر نشان کرد: اعطای تسهیلات برای مالکان املاک واقع در محدوده بافت‌های فرسوده و مناطق حاشیه‌نشین برای اجاره واحد مسکونی ایمن تا سقف 100 میلیون ریال در ازای ساخت و نوسازی واحدهای مسکونی آنان از سوی شهرداری، معرفی از سوی شهرداری به بانک برای دریافت تسهیلات ساخت و نوسازی مسکن برای متقاضیان تا سقف 250 میلیون ریال و در کنار آن همکاری و مشارکت شهرداری، سازمان مسکن و شهرسازی و انجمن انبوه سازان برای نوسازی و احیای مناطق حاشیه‌نشین و فرسوده از جمله اقدامات و برنامه‌های عملی شهرداری در این حوزه به شمار می‌رود که این اقدامات از چندی پیش آغاز شده است.

60 هزار واحد مسکونی حاشیه‌نشین در تبریز

شهردار تبریز تدوین این سیاست‌ها از سوی شهرداری را برای کاهش و به حداقل رساندن آسیب‌ها و تلفات جانی و مالی ناشی از وقوع زلزله در تبریز به ویژه در مناطق حاشیه‌نشین ارزیابی کرد و افزود: از مجموع 60 هزار واحد مسکونی واقع در مناطق حاشیه‌نشین تبریز، بالغ بر نیمی از آنها به شدت آسیب‌پذیر و در معرض خطر هستند و به لحاظ استقرار، بر روی گسل فعال تبریز قرار گرفته‌اند که احتمال تلفات جانی بالا در این مناطق به هنگام وقوع زلزله بسیار بالاست.

نجفی با تأکید بر این که زلزله همواره در کمین تبریز و مناطق حاشیه‌نشین و فرسوده این شهر است، ابراز امیدواری کرد با همکاری و مشارکت شهروندان ساکن در این مناطق و نیز نهادها و دستگاه‌های اجرایی مسئول با شهرداری نسبت به اتمام طرح ساماندهی حاشیه‌نشینی تبریز به معنای واقعی اقدام شود.

تبریز، شهر پایلوت کشوری اجرای طرح اسکان پایا در بافت فرسوده

معاون وزیر راه و شهرسازی از انتخاب شهر تبریز به عنوان پایلوت کشوری اجرای طرح اسکان موسوم به پایا در حوزه احیای بافت‌های فرسوده شهری خبر داد.

ایزدی افزود: تلاش برای مقاوم‌سازی و بهسازی بافت‌های فرسوده شهری یک ضرورت در مدیریت شهری کشور به شمار می‌رود و باید با هم‌افزایی، تعامل و همکاری تمام بخش‌ها و ارگان‌های مرتبط، نسبت به رفع این چالش بزرگ اقدام کنیم.

وی اجرای طرح اسکان پایا در حوزه احیای بافت‌های فرسوده شهری تبریز به عنوان پایلوت کشوری را در راستای همین سیاست و هدف ارزیابی و خاطر نشان کرد: اجرای موفق این طرح به ارتقای سطح رفاه و کیفیت زندگی شهروندان ساکن در این مناطق و نیز مقاوم سازی و کاهش آسیب پذیری آنها منتهی خواهد شد.

معاون وزیر راه و شهرسازی همراهی و مشارکت هدفمند شهروندان را تنها راه موفقیت طرح مذکور اعلام و خاطر نشان کرد: دولت به دنبال آن است تا تهدیدی به نام بافت های فرسوده را به فرصت توسعه و ارتقای سطح امید به زندگی در بین شهروندان تبدیل کند و در این راه به همکاری خود مردم و دیگر نهادهای اجرایی مرتبط با این حوزه نیاز دارد.

ایزدی دستیابی به شهری امن و مقاوم در برابر حوادث را افق اجرای طرح پایا برشمرد.

لزوم احیای بافت‌های فرسوده، هم‌سو با ساماندهی حاشیه‌نشینی

عضو شورای اسلامی شهر تبریز خواستار توجه همزمان و توأم مدیریت شهری با احیای بافت های فرسوده شهری و ساماندهی مناطق حاشیه‌نشین تبریز شد.

اسماعیل چمنی افزود: بافت فرسوده و حاشیه‌نشینی دو چالش عمده مدیریت شهری تبریز به شمار می‌روند و لازم است با تدوین و اجرای طرحی جامع و هم‌سو، نسبت به حل مشکل موجود در بالغ بر 2500 هکتار بافت فرسوده و به همین میزان مناطق حاشیه‌نشین اقدام شود.

وی تنها راه تسریع و موفقیت در اجرای این طرح ها را حضور و مشارکت بخش خصوصی در این دو بخش دانست و خواستار ارائه تسهیلات و اعمال سایت های تشویقی برای این بخش از سوی مدیریت شهری شد.

چمنی در عین حال ابراز امیدواری کرد با همت و همکاری همه مسئولان، شهروندان و بخش خصوصی، احیای بافت‌های فرسوده شهری به شکلی تدریجی محقق شود.

برای احیای بافت های فرسوده تبریز در کنار شهرداری هستیم

رئیس انجمن سراسری انبوه‌سازان کشور گفت: انبوه‌سازان خود را موظف به همکاری با مدیریت شهری در راه احیای بافت‌های فرسوده شهری می‌دانند و در این راه در کنار شهرداری و دیگر دستگاه‌های متولی خواهیم بود.

جمشید برزگر افزود: انبوه‌سازان استان تجربه چنین مشارکت‌های کلان شهری را دارند و هر کجا وارد کار شده‌اند موفقیت‌های چشمگیری نیز بر جای گذاشته‌اند.‌

وی در بخش دیگری از سخنان خود خاطر نشان کرد: اگر دولت همراهی و همکاری هدفمند و مثبتی با انبوه سازان داشته و به این بخش اعتماد کند، تحقق سخت‌ترین و بزرگ‌ترین کارها عملی است و انبوه سازان توان عملی و اجرایی خود را پیش از این در پروژه میدان شهید بهشتی تبریز و مسکن مهر استان نشان داده و ثابت کرده‌اند.

برزگر در عین حال با تأکید مجدد بر آمادگی انبوه‌سازان استان برای همکاری با مدیریت شهری در بخش احیای بافت‌ها فرسوده شهری افزود: انبوه‌سازان استان با تمام قوا و آمادگی کامل در این پروژه بزرگ شهرداری تبریز را یاری خواهد کرد.

در احیای بافت‌های فرسوده، همه باید به وظایف خود درست عمل کنند

معاون عمرانی استاندار آذربایجان‌شرقی گفت: برای موفقیت در احیای بافت‌های فرسوده شهری تبریز همه متولیان، مدیران و مجریان و نظران طرح‌های اجرایی باید وظایف و تکالیف خود را به درستی و به موقع انجام دهند و عمل کنند.

صادق پورمهدی با تأکید بر این که احیای بافت‌های فرسوده شهری کار یک یا دو نهاد و سازمان خاص نیست، افزود: تمام متولیان و دستگاه‌های ذیربط شهری، استانی، ملی، مردمی و بخش خصوصی در این حوزه تکالیف و مسئولیت هایی دارند که با عمل به این تکالیف می‌توان به تحقق آرمان مذکور امیدوار بود و در یک بازه زمانی مشخص امیدوار به احیای کامل این بافت ها به عنوان یک تهدید جدی در تبریز بود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: همت و عزم دولت در توجه به بافت‌های فرسوده شهری تبریز ستودنی و قابل تقدیر است و مدیریت استان به نوبه خود از اجرای این طرح حمایت قاطع و عملی خواهد کرد.

معاون عمران استاندار آذربایجان‌شرقی در عین حال تحقق امر مقاوم سازی و ایمن سازی شهر در برابر حوادث غیرمترقبه، بازگرداندن روح زندگی به شهر و در میان شهروندان، تقویت زیرساخت‌های شهری و احیای هویت تاریخی و فرهنگی محلات قدیم و محدوده مرکزی شهر را از برکات ماندگار اجرای این طرح برشمرد.

شرکت حاشیه‌ساز تبریز دوباره تشکیل و احیا شود

نایب رئیس شورای اسلامی شهر تبریز خواستار تشکیل و احیای سریع و مجدد شرکت حاشیه‌ساز در مجموعه شهرداری تبریز شد.

علی محدث صبح به اهمیت فعال‌سازی و تشکیل مجدد شرکت حاشیه‌ساز در بدنه شهرداری تبریز اشاره و خاطر نشان کرد: شرکت حاشیه‌ساز شهرداری تبریز در گذشته به عنوان متولی اصلی شناسایی، برنامه‌ریزی و نوسازی و ساماندهی بافت‌های فرسوده شهری و نیز حاشیه‌نشینی عمل می‌کرد و باید این شرکت دوباره احیا و تشکیل شود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود وجود بیش از 2 هزار و 500 هکتار بافت فرسوده شهری در تبریز را تهدیدی جدی برای شهروندان در مواقع بروز بحران‌ها و بلایای طبیعی دانست و با تاکید بر برنامه‌ریزی اساسی شهرداری برای توانمندسازی و احیای این مناطق، تنها راه موفقیت در این بخش را وجود مجموعه‌ای تخصصی و توانمند در بدنه شهرداری به منظور انجام مطالعات کلان و برنامه‌ریزی اصولی برای تحقق این هدف دانست.

محدث خاطر نشان کرد: شرکت حاشیه‌ساز در صورت احیا و تشکیل می تواند همچون گذشته در این بخش موفق عمل کرده و با جذب سرمایه‌گذاری‌های مناسب در راستای تحقق آرزوی احیای بافت‌های فرسوده و رفع حاشیه‌نشینی ... است.

اکنون که حاشیه‌نشینی تحت عنوان یک پدیده است باید راه‌هایی برای کنترل و راهبردهایی به کار گرفته تا همین حد بتواند موضوعی به این با اهمیتی را جدی نگریسته و کنترل آن را در دست گرفت.

از آن جایی که حاشیه‌نشینان به علت قدرت اقتصادی ضعیف هستند اوقات فراغت مطلوبی را نیز سپری نمی‌کنند و بر همین اساس با آسیب بیشتری مواجه هستند.

مشکل ساز بودن حاشیه شهرها حتی برای ساکنان این مناطق از یک سو و شرایط نامساعد زندگی در این محیط های غیراستاندارد از سوی دیگر ایجاب می کند تا برنامه‌ریزان شهری و مسئولان اجرایی هر چه سریع تر تدابیری اتخاذ کنند که قدرت برخورد درست و عملی و رویارویی جدی با این پدیده را در ید قدرت خود داشته باشند چرا که حاشیه‌نشین وقتی که مستقر شد دیگر نه یارای بازگشت به موطن اصلی و زادگاه اولیه خود را داراست و نه توان امرار و معاش.

در شرایط فعلی که در این باره نیز راهکارهای زیادی همیشه پیشنهاد و حتی عملیاتی شد اما ظاهر امر نشان‌دهنده این موضوع که نتوانسته است راهکار عقلا نی و مناسبی برای مقابله با این معضل باشد ارائه امکانات، توزیع بن، توزیع اقلام مصرفی، توانمندسازی، آماده سازی، حاشیه‌نشینی، پرداخت تسهیلات، تشویق به بازگشت و ترک حاشیه شهرها، نهادینه کردن روابط حاکم بر فرهنگ حاشیه‌نشینی و اقدام به آبادانی حاشیه شهرها، پابه‌پای متن شهر و ده‌ها شیوه دیگر از جمله مواردی است که از طرف برنامه‌ریزان مدیریت شهری و مدیریت اجتماعی استان ها پیشنهاد و حتی عملیاتی نیز شده است اما همان طور که عرض شد هیچ کدام از راهکارهای ارائه شده و حتی عملیاتی شده نتوانسته است راهکار صحیح و قابل اتکایی برای مقابله با پدیده مربوطه باشد.

با عنایت به این که مشکل مهاجرت روستاییان به شهرها و اسکان غیررسمی در حاشیه شهرها در خیلی از کشورهای دیگر دنیا نیز هست و همه برای رفع آن برنامه‌ریزی می‌کنند بنابر این، این‌که ما فقط با اعتقاد به این که به تشکیل سازمانی مانند وزارت رفاه یا توزیع بن و یارانه و کالاهای مصرفی می‌توانیم مشکل به این مهمی را از جامعه محو کنیم، یقیناً به نتیجه مطلوب نخواهیم رسید بلکه مطلوب‌تر می‌نمایاند که بررسی و دگردیسی در شیوه‌های پیدایش حاشیه‌نشینی و همچنین کالبدشکافی پدیده حاشیه‌نشینان و نیز اقدامات قوی، جامع، فراگیر و با پشتوانه مالی بالا می تواند گره‌گشای معضل مربوطه باشد در غیر این صورت هر روزه وخامت اوضاع افزون‌تر می‌گردد.

وقتی روستاییان در محل زندگی خود نتوانند گذران معیشت کنند ناچار روی به شهر می‌آورند و از آن جا که در شهر برای احراز شغل‌های دولتی و غیردولتی پیش شرط‌هایی سد راه آنها می‌شود با اختیار کردن شغل کم درآمد و گذراندن عمر نمودن در حاشیه شهرها با حداقل امکانات برای آنها به مراتب از وضعیت قبلی یعنی روستانشینی مطلوب‌تر خواهد بود.

شاید تصویب قوانینی مانند اشتغال هر کسی بر اساس بومی بودن در محل زندگی خود یکی از بدیهی‌ترین شیوه‌ها باشد و نیز اجتماعی نمودن برنامه توسعه و فراگیر کردن آن نیز می‌تواند شیوه مطلوبی باشد.

دولت باید با سیاست‌های تشویقی و ارائه امکانات و تسهیلات در مبدأ مهاجرت این جریان را با روند معکوس روبه‌رو سازد. به رغم تمامی این هشدارها بایستی قبول داشته باشیم نزدیک به نیم قرن است که جامعه ایران با پدیده حاشیه‌نشینی مواجه است، مشکلی که اگر در طول سال‌های گذشته توجه بیشتری به روستاها است و توزیع امکانات بهداشتی و آموزشی در روستاها با عدالت رعایت و توزیع می‌شد و دولت‌ها در رسیدگی به امور روستائیان و مشکلات دامنگیر آنها که خیلی هم هزینه بر و پردردسر نیستند را در اولویت قرار می‌دادند اکنون شاهد این معضل ملی نبودیم.

پس بهتر آن است پیش از آن که آمار بزهکاران حاشیه‌نشین و شغل‌های کاذب و مستقر در حاشیه این شهرها بیشتر افزایش نیافته است مدیران ارشد کشور به جای راهکارهای سوخته و تاریخ مصرف گذشته یا با سر دادن شعارهای آرمانی مانند توانمندسازی حاشیه‌نشینان و ... تصمیماتی عملی، علمی، منطقی و قابل اجرا، در قالب برنامه‌های زمان‌دار و دارای تقویم تدوین کنند که در غیر این صورت مهار حاشیه‌نشینی و مسائل و مشکلات مبتلا به آن از مهم‌ترین معضلات قابل توجه دولت و مجموعه نظام خواهد بود و کم توجهی به آن حتی در واحد ساعت هم می‌تواند خطرساز باشد.