مسعود حسن نژاد امجدی / مدیر بحران شهرداری تبریز

از هنگامیکه بشر بر روی کره زمین پا به عرصه حیات گذاشت، طبیعت همواره او را به چالش کشانده است. انسان با تمام سعی و تلاش و تجربیات گرانبهای خود، در طول هزاران سال ستیز با حوادث طبیعی، هنوز هم هر از چند گاهی در اثر وقوع حوادث و بلایای طبیعی متحمل خسارت شده و طبیعت جان و مال او را به یغما می برد. نگاهی گذرا به حوادث و سوانح رخداده در دو دهه ی اخیر جهان، می تواند دلیل محکمی بر این ادعا باشد.امروزه که عصر انفجار علم و اطلاعات است،حتا پیشرفته ترین و ثروتمند ترین کشورهای جهان در مقابل مخاطرات طبیعی، ناچارا" سر تسلیم فرود می آورند.

در این میان، کشور جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ده کشور آسیب پذیر در برابر بلایای طبیعی در جهان طبق برآورد‌های سازمان ملل، بر پایه آمارهای رسمی، سالانه حدود یک میلیارد دلار در اثر سوانح طبیعی دچار خسارت مالی می‌شود و به طور متوسط حدود یک و نیم میلیون نفر در معرض خسارت‌ها و آسیب‌های ناشی از مخاطرات طبیعی قرار می‌گیرند.این در حالی است که شهرهای كشور كه 70 درصد ازجمعیت را در خود جای داده اند بیشترین آسیب پذیری را در زمان وقوع هریك از حوادث و سوانح دارا می باشند؛ لذا وقوع حوادث طبیعی و انسان ساخت علاوه بر ایجاد تلفات انسانی، موجب آسیب و خسارتهای سنگین بر ساخت و سازهای شهری، تاسیسات زیربنایی، اماكن مسكونی و تجاری و همچنین امنیت روحی، روانی و اقتصادی مردم را نیز به خطر می اندازد، بنابراین، نقش شهرداریها به عنوان نهادهای عمومی غیردولتی و تنها مرجع مدیریت شهری در این زمینه باید برجسته تر گردد و در شهرهای بزرگ، محور اصلی مدیریت بحران و اقدامات مرتبط با كاهش اثرات سوانح باید شهرداریها باشد و جایگاه و ساختاری مناسب و با توان و اختیار کامل برای آن تعریف گردد؛ چراکه مدیریت بحران با تمامی مجموعه ها و زیرمجموعه های شهرداری مرتبط می باشد. بنابراین، برای ایجاد ساختاری مناسب در شهرهای کشورهای حادثه خیز جهان در امر مدیریت بحران، در 18 مارس 2015 مصادف با 27 اسفند ماه 1393 در شهر سندای ژاپن از سال 2015 لغایت 2030 با چهار اولويت:

الف) پایش و درک بهتر ریسک

ب) تقويت مديريت ريسك سانحه

  ج)سرمايه گذاري بيشتر در كاهش ريسك سانحه

د) پاسخ مناسبتر و كاربرد اصول بازسازي بهتر تا رسيدن  به بازتوانی مورد تأکید قرار گرفت که اهداف هفتگانه تعریفی آن سند عبات است از:

1)کاهش معنی دار در مرگ و میر در سوانح در جهان

 2)كاهش معني دار در تعداد نفوس در معرض آسيب

3)كاهش خسارتهاي اقتصادي متناسب با توليد ناخالص داخلی

 4)كاهش معني دار خسارت به تاسيسات زير بنايي و خدمت رساني پايه «اعم ازتاسيسات آموزشي و بهداشتي»

5)افزايش تعداد كشورها و ملتهاي داراي راهبردهاي محلي كاهش ريسك سانحه تا سال ٢٠٢٠

 6) توسعه همكاري هاي بين المللي و افزايش دسترسي و توسعه سامانه هاي هشدار پيش هنگام مخاطرات مختلف و چندگانه

7)  سامانه هاي برآورد و اطلاع رساني ريسك سانحه تدوین شد.

حال با چنین رویکردی، هر گونه مناسبت های ملی و بین المللی فرصتی است طلایی تاموضوع پیش بینی، پیشگیری و آمادگی به عنوان ابزاری موثر جهت تقلیل اثرات سوانح و بلایای طبیعی، در کشور بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.طی چند سال اخیر شهرداری های شهرهای بزرگ (تهران، تبریز، مشهد، اصفهان و ...) بر اساس دستورالعمل اجرایی ابلاغی توسط سازمان مدیریت بحران کشور با شعار ارتقای فرهنگ ایمنی شهروندان، کاهش خطرپذیری در مناطق شهری،تاب آوری و برگشت پذیری شهرها، هفته ی کاهش اثرات سوانح و بلای طبیعی را برگزار می نمایند؛همچنین در جهت ایمن سازی شهرها در برابر حوادث و سوانح مدیریت شهری، نگرشی نو در ایمن سازی فضاهای شهری، مقاوم سازی و ساخت مقاوم، بهسازی بافت های فرسوده و اسکان غیررسمی را سرلوحه وظایف خود قرار داده است چراکه مدیریت شهری ناگزیر است برای كاهش اثرات بلایای طبیعی در شهرها، از كارآیی بسیار بالایی برخوردار بوده آنرا با گذشت زمان افزایش دهد.نا گفته نماند که استفاده از تجربیات سایر کشورها که در این زمینه صاحب تجربه اند می تواند در پاره ای از موارد راه گشای امور باشد. کشورهایی که با تلاش های فراوان علمی و عملی و با همگام سازی نهادهای علمی و اجرایی، شهرهای خود را به استانداردهای قابل توجه از تاب آوری نزدیک نموده اند.

بنابراین به منظور ترویج فرهنگ پیشگیری و آمادگی و افزایش تاب آوری شهرهای ایران به ویژه کلانشهرهای کشور در برابر انواع سوانح و حوادث بالقوه و بالفعل،  با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی کشور، 5 دی ماه به عنوان روز ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی نام گذاری شده است که همه ساله  توسط سازمانها و نهادهای کشور از جمله شهرداری ها برنامه های پیشگیری و آمادگی در زمینه ارتقاء آگاهی و افزایش توان شهروندان در مواجهه با حوادث و سوانح برگزار گرددد. شاید تنها فرصت مغتنم باشد برای یادآوری نتایج حوادث و سوانح گذشته هم برای مسئولین و هم برای مردم تا از این طریق  با ایجاد زمینه همکاری و مشارکت دو سویه نسبت به ایمن سازی جامعه سعی و تلاش گردد.